بررسی ارتباط بین چاقی و اضطراب به دلیل اپیدمی شدن آن در کشورها جهان، همواره محور مطالعات بوده است. چاقی و اضطراب موجب تقویت یکدیگر می‌شوند و کلید اصلی ارتباط میان این دو هورمون کورتیزول است. بررسی عملکرد فیزیولوژیکی بدن در زمان مواجهه با استرس نشان داده است که هورمون استرس و چاقی دارای ارتباطی متقابل با یکدیگر هستند و بدن فرد در ابتدا در مواجهه با استرس به دلیل ترشح اپی نفرین و نوراپی نفرین موجب کاهش اشتها میشود اما پس از دقایقی محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال فعال میشود و اشتها افزایش می‌یابد. در این مقاله از کلینیک لاغری تهامی با راههای درمان چاقی ناشی از استرس آشنا می‌شوید.
آیا بین چاقی و اضطراب و استرس ارتباطی وجود دارد؟
بررسی ارتباط بین چاقی و اضطراب و یا استرس نشان داده است که شایع ترین اختلالات روانی در کشورها، اختلالات اضطرابی است که می‌تواند سطح تولید هورمون کورتیزول را افزایش دهد و موجب افزایش اشتها، افزایش سوخت‌وساز بدن، پرخوری عصبی و چاقی شود. قوی‌ترین ارتباط بین چاقی شدید یعنی BMI ≥۳۵ کیلوگرم بر متر مربع است. چاقی به ایجاد اختلالات متابولیکی، مکانیکی و سلامت روانی متعدد منجر میشود.
بررسی رابطه میان هورمون استرس و چاقی نشان داده است که بدن فرد در ابتدا در اثر قرارگرفتن در معرض استرس موجب کاهش اشتها میشود. سپس از محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال فعال میشود و موجب افزایش اشتها و پرخوری میشود. از سویی علل دیگر نظیر مصرف داروهای خاص، ناتوانی، عادات غذایی، ژنتیک، فقدان فعالیت بدنی، کم خوابی و مشکلات سلامتی نیز موجب چاقی می‌شوند.
از چاقی خسته شده‌اید؟ مداوم در معرض استرس و اضطراب هستید؟ می‌خواهید بدانید ارتباط بین چاقی و اضطراب چیست؟ کافی است با مشاوران کلینیک لاغری تهامی تماس بگیرید.
منظور از چاقی چیست؟
در خصوص درمان چاقی ناشی از استرس باید به این نکته توجه داشته باشید که منظور از چاقی تجمع غیرطبیعی یا بیش از حد چربی است که موجب خطر برای انسان میشود. اگر شاخص توده بدنی شما بالای ۲۵ باشد شما دارای اضافه وزن هستید و اگر این شاخص بالای ۳۰ باشد، شما چاق هستید. چربی‌های اضافی موجب درگیر شدن اندام‌های سیستم تنفسی هستند و فشاری را بر سیستم اسکلتی عضلانی شما وارد می‌کنند. چاقی موجب بیماری‌هایی نظیر آرتریت، آسم، کمر درد، سندرم هیپوونتیلاسیون، ناباروری زنان و عوارض بارداری، افسردگی و اضطراب میشود.
بررسی علل مؤثر بر چاقی
به‌طورکلی می‌توان بیان داشت که چاقی زمانی رخ می‌دهد که شما کالری بیشتری نسبت به بدنتان مصرف کنید. عللی نظیر مصرف داروهای خاص، ناتوانی، عادات غذایی، ژنتیک، فقدان فعالیت بدنی، کم خوابی و استرس موجب می‌شوند که شما بیش از نیاز بدنتان غذا بخورید. ارتباط میان استرس و چاقی در سال‌های اخیر بسیار مد نظر قرار گرفته است.
- داروهای خاص: مصرف داروهای ضد تشنج، داروهای ضد افسردگی، استروئیدها، داروهای دیابت و بتابلوکرها
- ناتوانی: بزرگسالان و کودکان دارای ناتوانی‌های جسمی، محدودیت‌های فیزیکی و فقدان آموزش و منابع تخصصی کافی
- عادات غذایی: خوردن غذاهای فوق فرآوری شده، غذاها و نوشیدنی‌های با قند بالا و چربی زیاد
- ژنتیک: دارای ژن‌های حساسیت به چاقی
- فقدان فعالیت بدنی: استفاده از صفحه نمایش تلویزیون، بازی های ویدیویی و لب تاب در مدت زمان طولانی
- کم خوابی: از دست دادن حداقل هفت ساعت خواب
- استرس: تولید هورمون‌های بیشتری مانند کورتیزول در اثر استرس
- مشکلات اساسی سلامت: سندرم متابولیک و سندرم تخمدان پلی کیستیک، اضطراب و افسردگی
علائم چاقی کدام اند؟
برای آن که بدانید چاقی بر اساس چه عواملی تعریف میشود، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی بیان داشته‌اند که چاقی بر اساس دو شاخص توده بدنی و فرم بدن تعریف میشود. شاخص توده بدنی یا همان BMI، میانگین وزن بدن شما را در مقابل قد متوسط اندازه‌گیری می‌کند. از سویی دور کمر نیز معرف چاقی است. دور کمر کمتر از ۴۰ می‌تواند نشان دهنده وجود بیماری باشد.
طبقه بندی شاخص توده بدنی BMI
ارتباط بین چاقی و اضطراب نشان داده است که این دو یکدیگر را تقویت نیز می‌کنند. چاقی بر اساس BMI شما طبقه‌بندی میشود. به این طریق که سه دسته کلی چاقی وجود دارد که متناسب با هر یک، پزشکان راهکارهایی را برای کاهش وزن شما پیشنهاد خواهند داد. بهتر است بدانید که مقیاس BMI به‌طور دقیق خطرات سلامتی خاصی را پیش بینی نمی کند.
| کلاس چاقی | BMI | توضیحات |
| I | چاقی کلاس BMI 30 | تا کمتر از ۳۵ کیلوگرم بر متر مربع |
| II | چاقی کلاس BMI 35 | تا کمتر از ۴۰ کیلوگرم بر متر مربع |
| III | چاقی کلاس BMI 40 | BMI 40+ kg/m² |
می‌خواهید به درمان چاقی ناشی از استرس بپردازید؟ بهتر است بدانید از نظر شاخص توده بدنی در چه کلاسی قرار گرفته‌اید. جهت پرسش سؤالات و دریافت شاخص توده بدنی خود می‌توانید با مشاوران کلینیک لاغری تهامی در ارتباط باشید.
منظور از اضطراب و تفاوت آن با استرس
چاقی و اضطراب و همچنین هورمون استرس و چاقی با یکدیگر مرتبط هستند. اما میان اضطراب و استرس می‌توان تفاوتی قائل شد. استرس اغلب به دلیل محرکی مشخص نظیر امتحان ایجاد میشود. سیستم عصبی سمپاتیک شما در بیشتر مواقع فعال و در حالت آماده باش بالاست. این در حالی است که اضطراب اغلب بدون بروز موضوعی مشخص و تحت نگرانی‌های درونی فرد رخ می‌دهد.
استرس موقتی است و با رفع عامل استرس زا از بین می‌رود در صورتی که اضطراب اغلب مذمن و طولانی مدت است. اضطراب موجب تحریک مدام سیستم عصبی فرد میشود. امکان تبدیل استرس به اضطراب نیز وجود دارد که این مسئله موج بروز مشکلات جدی‌تری در فرد میشود.
عملکرد فیزیولوژیکی بدن در زمان استرس
بین استرس طولانی مدت و چاقی رابطه‌ای معنادار وجود دارد که موجب راحت خوری میشود. این در قالب پرخوری‌های غذایی با قند، چربی و کالری بالا مشاهده میشود که در نتیجه موجب افزایش وزن فرد می‌شوند. استرس کوتاه مدت موجب از بین رفتن استرس میشود و شود مغز یک هورمون سرکوب کننده اشتها به نام هورمون آزاد کننده کورتیکوتروفین تولید می‌کند. این هورمون سیگنال‌هایی را به غدد فوق کلیوی می‌فرستد. آدرنالین در این شرایط تولید میشود و میل به خورن را سرکوب می‌کند. از طرفی استرس مداوم موجب ترشح کورتیزول و افزایش اشتهای فرد میشود.
آیا استرس می تواند باعث افزایش وزن شود؟
در پاسخ به این سؤال که استرس موجب افزایش وزن میشود یا خیر همه چیز را باید در نوع استرس و احتمال تبدیل آن به اضطراب طولانی مدت خلاصه نمود. متابولیسم شما مسئول نحوه مصرف و ذخیره انرژی بدن شما است. متابولیسم شما نحوه استفاده بدن از انرژی غذایی که می خورید را تنظیم می‌کند. سندرم متابولیک در اثر استرس مزمن ایجاد میشود می‌تواند منجر به افزایش چربی در اطراف کمر و فشار خون، قند خون و کلسترول بالا شود.
علل مؤثر بر بروز اضطراب
اضطراب یکی از شایع‌ترین واکنش‌های روانی به استرس و فشارهای زندگی است که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت ذهن و جسم فرد داشته باشد. در حالی که احساس نگرانی و ترس در موقعیت‌های خاص امری طبیعی است، اما اضطراب زمانی مشکل‌ساز میشود که به طور مداوم و بدون دلیل واضح ادامه یابد و در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند. عوامل متعددی می‌توانند در بروز اضطراب نقش داشته باشند که شامل عوامل زیستی، روان‌شناختی و محیطی هستند. شناخت این عوامل می‌تواند به درک بهتر اضطراب و اتخاذ راهکارهای مناسب برای مدیریت آن کمک کند
تغییرات رفتاری
افراد مبتلا به اختلال اضطراب اغلب برای اینکه از طریق غذا آرامش پیدا کنند، پرخوری می کنند. خوردن غذاهای پر کربوهیدرات و چربی منجر به فعال شدن مسیر پاداش در مغز می شود که این رفتار را تقویت می کند. تخمین زده میشود که ۳۸ درصد از آمریکایی‌ها با افزایش مصرف غذا به استرس زیاد پاسخ می‌دهند. علاوه بر این، تظاهرات شرایط اضطرابی، به‌ویژه اختلال هراس، ممکن است ورزش بدنی را از بین ببرد زیرا یک فعالیت هوازی ممکن است برخی از ویژگی‌های حملات پانیک را تقلید کند. از طرف دیگر، افراد چاق ممکن است با انگ اجتماعی مواجه شوند که می تواند علائم اضطراب و گوشه گیری را افزایش دهد.
عوامل عصبی هورمونی
اختلالات اضطرابی باعث فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک می شود که واکنش مبارزه یا گریز بدن را تحریک می کند. سیستم هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال نیز فعال می شود، یک سیستم بازخوردی که پاسخ به استرس، خلق و خو و احساسات را تنظیم می کند. از طریق این مسیرها، تولید بیش از حد کورتیزول (که به عنوان هورمون استرس در نظر گرفته می شود) و تغییر تعادل بین هورمون های گرسنگی و سیری باعث افزایش وزن می شود.
خواب
اضطراب از طریق مشکل در شروع خواب و حفظ خواب باعث اختلال در خواب می شود. خواب ضعیف با عاملی است که مستعد افزایش وزن است. خستگی ناشی از کم خوابی منجر به کاهش فعالیت بدنی و به طور بالقوه پرخوری برای بهبود سطح انرژی فرد می شود. علاوه بر این، زمان بیشتری که بیدار سپری می شود، فرصت های بیشتری برای فکر کردن به غذا و وسوسه خوردن به غذا ایجاد می کند.
آیا هورمون استرس و چاقی واقعیت دارد؟
مطالعات در مورد هورمون استرس و چاقی نشان داده است که افزایش هورمون استرس گلوکوکورتیکوئید کورتیزول در چاقی افراد نقش مهمی ایفا می‌کند. بهتر است بدانید که همه‌ی افراد مشابه یکدیگر به استرس پاسخ نمی‌دهند. در پاسخ بیولوژیکی به استرس تنوع بین فردی وجود دارد.
کورتیزول چیست؟
در مطالعات پیرامون ارتباط بین چاقی و اضطراب، صحبت از کورتیزول به میان آمده است. کوتیزول را می‌توان یک هورمون گلوکوکورتیکوئیدی معرفی نمود که موجب توزیع مجدد بافت چربی سفید در ناحیه شکم افراد میشود. از سویی بر اشتها با ترجیح غذای پر انرژی افزایش می‌دهد. افراد با بیماری قلبی، چاقی شکمی، سندرم کوشینگ و استفاده از دوزهای بالای اگزوژن در معرض سطوح بالای گلوکوکورتیکوئیدها هستند.
همه گیری چاقی را می‌توان مقارن با عواملی نظیر استرس مزمن، مصرف مواد غذایی با شاخص گلیسمی بالا و کاهش میزان خواب دانست که موجب افزایش تولید کورتیزول می‌شوند. در این چرخه باطل، افزایش فعالیت گلوکوکورتیکوئیدی، چاقی و استرس بر یکدیگر اثر می‌گذارند و از یکدیگر اثر می‌پذیرند.
پاسخ فیزیولوژیکی بدن به استرس
پس از تنها چند ثانیه از قرارگیری در برابر عامل استرسزا، اپی نفرین و نوراپی نفرین در سیستم عصبی سمپاتیک و در بصل الکلیوی آدرنال فرد تولید می‌شوند. این موجب بروز حالت جنگ و گریز در مغز و بالا رفتن ضربان قلب میشود و به نوعی پاسخ ابتدایی کاهش اشتها است. در این شرایط ترشح هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین از سلول‌های عصبی در تقسیم سلولی هسته پارا بطنی رخ می‌دهد.
بعد از چند دقیقه تا چند ساعت، محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال فعال میشود. این هورمون بر مراکز اشتها در مغز اثر گذاشته و میل به غذاهای پرکالری، چرب و شیرین را افزایش می‌دهد. بر اساس فعالیت این هورمون‌ها چاقی و اضطراب با یکدیگر مرتبط می‌شوند.
بهتر است بدانید که هورمون استرس و چاقی یکدیگر را تقویت می‌کنند. اگر تصمیم دارید که به صورت اصولی به این مشکل بپردازید، همین حالا نوبت مشاوره خود را رزرو کنید و با مشاوران کلینیک تهامی تماس بگیرید.
راه های درمان چاقی ناشی از استرس
برای درمان چاقی ناشی از استرس باید اقداماتی را جهت محافظت از سلامت روان خود مد نظر قرار دهید و همچنین سلامت ذهنی و جسمی خود را بهبود ببخشید. رژیم غذایی سالم، ورزش، مشاوره، تمرینات تنفسی، مدیتیشن و حمایت عاطفی به شما کمک بسیاری خواهد کرد.
رژیم غذایی سالم
اگر می‌خواهید چاقی ناشی از استرس را کاهش دهید و به درمان چاقی شکم استرسی بپردازید باید رژیم غذایی شما سالم باشد.خواب، خلق و خو و اشتها توسط سروتونین که انتقال دهنده عصبی است، تنظیم میشود. این انتقال دهنده عصبی در دستگاه گوارش شما تولید میشود. هضم غذا و رژیم غذایی بر این انتقال دهنده عصبی اثر می‌گذارد. میوه‌ها و سبزیجات، غلات، پروتئین، لبنیات کم چرب یا بدون چربی، روغن‌ها، چربی‌های سالم را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
تغییر الگوی زندگی
تغییر الگوی زندگی و پیشبرد زندگی سالم به شما کمک می‌کند تا سطح استرس و اضطراب خود را کاهش دهید. از سویی عادات سالم مانند خواب کافی، تغذیه متعادل و مدیریت زمان به شما کمک خواهد کرد تا استرس و چربی شکم خود را کاهش دهید. به این طریق می‌توانید به کنترل وزن خود کمک کنید.
مشاوره
درمان‌های شناختی-رفتاری به شما کمک بسیاری خواهد کرد تا بتوانید بر استرس خود غلبه کنید. شناسایی الگوهای فکری و رفتاری که منجر به پرخوری میشود جهت رفع آن الزامی است.
تمرین تنفس عمیق
برای آن که سطح کورتیزول خود را کاهش دهید باید تمرینات تنفسی عمیق داشته باشید. این تکنیک موجب کاهش این هورمون استرس در بدن شما میشود و از پرخوری ناشی از استرسی که به دلایل مختلف دارید، جلوگیری می‌کند.
ورزش
ورزش یکی از اقداماتی است که می‌تواند به شما کمک کند تا ترشح کورتیزول را در طولانی مدت کاهش دهید. یوگا، پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری سبک نمونه‌ای از این ورزش‌ها هستند.
آیا عمل جراحی لاغری باعث قطع شدن ارتباط بین چاقی و اضطراب می شود؟
مطالعات پیرامون ارتباط بین چاقی و اضطراب نشان داده است که میان این دو رابطه مستقیمی وجود دارد. چاقی و اضطراب در قالب طرداجتماعی خودخواسته بروز می‌یابند. ارتباط هورمون استرس و چاقی نیز به این صورت است که جراحی چاقی در مقایسه با درمان غیرجراحی چاقی موجب کاهش وزن بسیاری میشود.
سایر درمان‌های غیرجراحی و یا درمان‌هایی مانند لیپوساکشن، لیپوماتیک و مزو چربی سوز در کلینیک تهامی اغلب چربی‌های موضعی را هدف قرار می‌دهند. پس از برطرف کردن چاقی اضافی می‌توانید از این روش‌ها برای حفظ نتایج استفاده کنید. نوع جراحی چاقی انجام شده، کاهش وزن، پزشکی و حمایت اجتماعی در نتایج درمان چاقی ناشی از استرس مؤثر هستند. با انتخاب کلینیک تهامی و زیر نظر پزشکان مجموعه بهترین راهنما جهت کاهش وزن را دریافت کنید.
